KURUCU MECLİSTE BİR ZONGULDAKLI.

Zonguldak'ta artan Milli Mücadele ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin faaliyetleri , Zonguldak'ı işgal eden Fransızları huzursuz ediyordu. Bu dunum Fransızlar tarafından tehlikeli bulunmuştu. Bu nedenle, İstanbul Hükümeti‘nden Zonguldak'ın mutasarrıflık haline getirilmesi istendi.( Mutasarrıflık bugün karşılığı olmayan bir makam. Vali ile Kaymakam arasında bir unvan) 

Damat Ferit Paşa Hükumeti de zaten Anadolu'daki milli mücadelenin fazla büyümeden bastırılması için yeni bir jandarma birliği oluşturmuştu. Kastamonu’ya ilk yollanan  Mutasarrıf Ali Rıza Bey Kastamonu Vali vekili tarafından  tutuklanması emredilince Zonguldak limanından İstanbul’a kaçmak zorunda kalmıştı. Bu dönemde Zonguldak’ta adeta bürokratlar arasında güç savaşları yaşanır. Bu neden ile, 1 Nisan 1920'de İstanbul Hükumetinin aldığı karar ile Zonguldak, Bolu'ya bağlı mutasarrıf olarak ilan edildi. Mutasarrıf olarak da Kadir Bey adında İstanbul’dan Osmanlı Bürokratı atanır.

Bu gelişmeler Mustafa Kemal Paşa'nın kulağına gider. Ardından ilk tedbirler alınır. Cevat Rıfat Bey Zonguldak’a Kadir Bey gelmeden önce Zonguldak’a mutasarrıf olarak atanır. Henüz Ankara'da meclis açılmamıştır. Mustafa Kemal Paşa buna rağmen çıkardığı bir emir ile Zonguldak'ın bazı yerlerini Kastamonu Vilayetine bağlar. Devrek ,Ereğli Bartın‘ı Kastamonu‘ya bağlandığını ilan ederek, bunu Zonguldak bildirir. 20 Nisan 1920 tarihinde bağımsız mutasarrıf ilan eder. Böylelikle üç gün sonra kurulacak olan TBMM nezrinde Kadir Bey Zonguldak'ta yok hükmüne düşer.

Zonguldak’a gelen Kadir  bey yanında getirdiği askerlerden birini Zonguldak'ta İnzibat amirliğine atar, diğerlerini Kilimli ‘ye, Beycuma'ya ve Kozlu‘ya atar. Maksadı İstanbul'da saraya karşı olanlara baskı kurmak veya tutuklamaktır. Kastamonu Valisi Cemal Bey Kadir Bey’den bu faaliyetlerini durdurması ve Kuva-i Milliye için hizmet etmesini ister. Kadir Bey bi ara Kuva-i milliyeye geçtiğini ilan etse de, istifa ederek Zonguldak limanından İstanbul a gitmek için gemiye biner, şehri terk eder. 

Bu gelişme üzerine ; İstanbul Hükumetine bağlılığı olan ve Fransızlarla iş birliğinde bulunan Zonguldak'taki bazı bürokratlar tutuklanır. Ertesi gün, Mustafa Kemal Paşa yine telgraf ile 23 Nisan 1920 Cuma günü Ankara'da meclis açılacağını sancaklardan ve Mutasarrıf olan yerlerden Müdafaa-i Hukuk cemiyetine mensup kişilerin seçilerek Ankara'da toplanmasını ister. Zonguldak Bağımsız Mutasarrıf olmasına rağmen, henüz il olmadığından dolayı Milli mücadelenin ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurucularından Devrek Müftüsü Abdullah Sabri Efendi Meclise Bolu Milletvekili olarak gönderilir. Böylelikle Zonguldaklı bir kişi, Türkiye Cumhuriyetinin  kurucu meclisinde yer almış oldu. 1 Nisan 1924 tarihide alınan kararla Zonguldak il yapılır. Bunun ardından yeni bir siyasi düzene de geçilmiş olunur, vilayetler il yapılır. Böylelikle Zonguldak Türkiye Cumhuriyetinin ilk ili olarak tarihe geçmiştir. 1924 yılında toplanan ikinci meçliste ise artık Zonguldak milletvekili unvanlı ilk vekiller göreve başlar ,TBMM ikinci dönem Zonguldak’ı 4 milletvekili temsil etmiştir.

Abdullah Sabri Efendi ikinci dönem mecliste yer almamıştır. Devrek’e dönmüş hiçbir işle uğraşmıştır. 1934 yılında Aytaç soyadını alır. Zonguldaklı ilk vekil Abdullah Sabri Aytaç 1950 yılında vefat eder.

Hayati Yılmaz ile  

Zonguldak Tarih  

Cevat Rıfat Bey (Ortada)