ZONGULDAK'IN ANTİK SINIRLARI (M.Ö : 290)

Amatris bir tarihte bir şahsiyet fakat “Amastriane” bir krallık. Daha doğrusu tarihte eşi benzerine az rastlanan güçlü bir kadının Kraliçe Tiranlığı.

Bir zamanlar, Zonguldak'ın bir ilçesi olan Amasra'nın, adının geldiği Pers Kraliçesi Amastris'in kurduğu Tiranlık'tan geldiğini; az çok yaşadığı yerin tarihten anlayanlar bilir. Fakat bu Tiranlığı sınırları sanıldığı gibi Amastra ile sınırlı değildir.

Amastriane'nin batı sınırı Oxinas'tır.
Oxinas bugün Ilıksu Koyu'nun antik adıdır. Aslında Oxinas günümüze kadar gelen Antik isimlerdendir. Biz onu “Öküşne” olarak telaffuz ediyoruz. “Oxinas” ilk önce “Öküsineh” daha sonra günümüze “Öküşne” olarak evirilmiştir.

Bugün Öküşne, Ilıksu, Değirmenağzı Kozlu arası olarak bilinir. Aslında bu doğru bir bölgedir. Zira bu üç sahilin adı Büyük Oxinas olarak adlandırılmıştır. Yani Zonguldak o yıllarda Amastriane sınırlarında kalmış.
Amastriane'nin doğu sınırı ise Kurucaşile'de bitiyor. Bu sınır bazı kaynaklarda Sinope'ye (Sinop) kadar genişletiliyor.

Oxinas aynı zamanda Ilıksu Plajına akan derenin de adıdır. Amastriane ile Heracleotis ( Heraklia= Ereğli) ile esas sınır bu deredir.
Heracleotis ise ; Oxinas ile Sangarius (Sakarya Irmağı) arasıdır.

Aslında bu iki Tiranlık (Tiranlık ; Antik dönemde Monarşi ile yönetilen Diktatörlük) daha önce tek devletin sınırları idi. Amastra şehri adını almadan önce sadece Heraklia Tiranlığı sınırlarındayken ,Amastra ise Sasemos adıyla küçük bir köyden ibaretti.

Amastriane'nin tarihte tek bir lideri var. Kraliçe Amatris fakat Heraklia daha köklü bir hanedanlıktı. Ama Herakleia'nın son hükümdarı yine Kraliçe Amastris'tir. Zaten Kraliçeliği bu devletten gelir.

Amastris Heraklia Tiran'ı Dionysius ile evlendikten sonra iki oğlu ve bir kızı olur. Oğullarından birinin adına II. Oxyathres diğerinin adına da II. Clearchus koyarlar. Kızının adına da Amatris'in adı III. Amastris koyarlar. Üçüncü olmasının sebebi ; Amatris'in Pers Kraliçesi ananesinin adının da Amatris olmasından kaynaklanır.

Oğullarının ikinci olmalarının sebebi ise ; bir tanesinin isme yine Amatris'in Pers Kralı'nın kardeşi olan babası Oxyathres'in adının koymaları ,diğerine de kocası Dionysius‘un dedesi olan Heraklia Tiranı zalim Clearchus 'un adının verilmesinden kaynaklanır.

Amatris yaşlı Dionysius ile evlendikten sonra Dionysius MÖ 305'te, 55 yaşına ulaştıktan ve 32 yıl hüküm sürdükten sonra öldü. Dionysius'un vasiyeti üzerine ,Herakleia Kraliçe'si Amastris, daha çok küçük olan oğulları yerine Heraklia Tiranlığını yönetti. Fakat bir süre sonra Amatris Makedon komutanı olan Lysimakhos'la evlenince Ereğli'den ayrılır ve oğullarına vekaleten kocasının kardeşi Satyrus'a bırakarak Balkanlara gider. Bir süre sonra bu evliliği de biten Amatris tekrar Ereğli'ye döndüğünde, oğullarının üzerinde bir hak iddia eder ; yalnız Oğulları artık büyümüştür. Bu neden ile bir anlaşma ile Heraklia ikiye bölünerek Amastriane ve Heraklia olarak sınırlar belirlenir.

Amatris aslında eski bir kent olan Tion yerine, küçük köy olan Sesamos'u (Amasra) merkez olarak seçmesi, amacının bütün Pafyagonya'yı yönetmek istemesinden kaynaklandığını düşünüyorum. Amatris çok hırslı ve savaşçı ruhuna sahip olması, gücünü de soyu olan Perslerden değil Makedon komutanlardan almasından kaynaklanıyor. Bu yüzden Amatris, Pers dili yerine, Helen dilini konuşmayı tercih etmiştir. Pers Kralı III. Dariyos'un yeğeni olan Amastris Sesamos'a geldiğinde burayı son derece günün şartlarında liman kenti yapmıştır. Adacıkları birleştirerek oluşturduğu bu limanlar artık yelkenli gemilerin geçiş noktasını oluşturmuş, böylelikle kısa sürede bölgede güç haline gelmiştir.

Yalnız farkında olmadığı bir durum vardır. Oğulları bir birileri ile çok iyi anlaşmalarına rağmen Ereğli'de iki erkek olarak tahtı beraber yönetmekteydi. Lakin artık kendi devletlerini yönetme arzusu, annelerine verdikleri toprağı kendi aralarında paylaşma planı kurmaya başladılar. Bunun da tek yolu ,annelerini ortadan kaldırmalarıydı.

Annelerini Ereğli'ye davet ettikten sonra dönüşü için bir organizasyon tertiplerler. Bu dönüşte annelerini Amasra'ya kadar kendi teknelerinde getireceklerdir. Hiç bir şeyden haberi olmayan Kraliçe, Amasra, dönüş yolunda Sandrake (Zonguldak) açıklarında oğulları tarafından denize atılmak suretiyle boğulur. Bu olayı öğrenen Amatris'in son eşi Lysimakhos bölgeye gelerek Amastris'in iki oğlunu da öldürerek bölgenin tamamının Makedonlara geçmesi ile
Amastriane ile Heracleotis devletlerini ortadan kaldırır.
Amatris Karadeniz'in sularına gömülmüştü ama ; küçük Asya'daki bu son Pers hakimiyeti de böylelikle tarihe gömülür.

Bu olaydan geriye Amasra gibi tarihi bir kent , bölgeye miras olarak kalır.
Değerini bilene.

Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih

Çizim Tarihi ; 1865

Çizen (Author)

Spruner von Merz, Karl

Yayın Referansı: P3288; Espenhorst, J. Petermann'ın Gezegeni, s. 397-404; Espenhorst, J. Andree, Stieler, Meyer & Co., s. 148