ZONGULDAK`A iLK iNEN UÇAK

Bir gazete küpüründe “Zonguldak Hava Limanı dün acıldı“ diye bir haber var.Bu haberin peşine uzun zaman önce düşmüştüm ve araştırmalarımı ancak bu zaman kaleme alabildim.

Bu araştırmalarım sırasında çok ilginç bilgiler buldum.

Zonguldak`a ilk inen uçak Çaycuma`ya değil Eregli`ye inmiştir.

2 Eylül 1931 yılında Türk Teyarre Cemiyeti(Bugünün adı ile Türk Hava Kurumu THK) tanıtım ve bağış toplamak amacı ile Vecihi Bey komutasında Zonguldak`a uçuyor ve Ereğli`ye iniş yapıyor.Aslında bu ucuş Ankara, Kızılcahamam, Gerede, Bolu, Ereğli, Cide, Sinop, Samsun, Trabzon, Of, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Suşehri, Zara, Hafik, Sivas, Şarkışla, Akdağmadeni, Sorgun, Yozgat, Sungurlu, Kalecik üzerinden tekrar Ankara‘ya bir turu kapsar.Bu tur sırasında Zonguldak`ta büyük ilgi ile karşılanan Vecihi Bey Türk Hava Cemiyeti`nin vatandaşlar tarafından desteklenmesini ister.

Bu uçaklar kendi yapımı ve bir marangozhaneden elde ettikleri parçalar ile bir fabrikadan elde ettiği kontraplaklardan oluşuyor.Ve o zaman böyle bir teknoloji bir çok ülkede yok.Bugün uçak yapabilen ender ülkelerle bile aynı kalitede uçaklar bunlar.

Vecihi Bey aynı zamanda Türkiye`nin ilk uçak düşüren pilotudur.Birinci Dünya Savaşı‘nda bir Rus ucağı düşürmüştür.Kurtuluş Savaşı’nda bir Yunan ucağı da düşürüyor.Aynı zamanda ilk kaza yapan pilotumuzdur.

Biz Vecihi denildiğinde aklımıza gelen "Gülen Gözler" filminde  yönetmenliğini Ertem Eğilmez'in yaptığı ve Münir Özkul, Adile Naşit, Şener Şen, Müjde Ar, Ayşen Gruda ve Itır Esen gibi isimlerin rol aldığı 1977 yapımı dram - komedi tarzındaki Türk filminden tanıyoruz.Bu aile filiminde, yılmak bilmeyen ve sevdiği kıza kavuşmak için evlerinin çatısından uçan Vecihi (Şener Şen) karakteri zaten gerçek Vecihi Hürkus`tan esinlenilmiştir.

Vecihi rolünde Şener Şen

Vecihi Hürkuş

^{„Vecihi Hürkuş`un hayat hikayesi sayfalarca internette ayrıntısına kadar bulabilirsiniz.Ben bu yazımda bilinmeyen ve Zonguldak`ı ilgilendiren kısmını ele alıyorum.Zira hayat hikayesi ayriyetten okunması ve ders çıkarılması gereken bilgilerle doludur.“}

Fakat araştırmalarım ile bu gazete küpürü yine bir birini tutmuyordu.Zira gazete küpüründe “Çaycuma Hava Yolu açıldı" başlığından sonra “Hürkuş Hava Yolları üç uçak ile Zonguldak Çaycuma Havaalanına indi” yazıyordu.

Gazete küprü aynen şöyledir.

Hürkuş Uçakları Törenle Karşılandı.Uçaklarla Basın Mensupları da Geldiler.

Zonguldak hava yolları dün açılmıştır.Hürkuş Hava yollarına ait üç uçak dün Çaycuma Hava Yolları‘na inmişler ve törenle karşılanmışlardır.Sayın Vali muavini,defterdar,Ticaret Bankası Müdürü…….

Gazete küpürü ,Vecihi Hava Yolları`ndan bahsettigine göre; bu kesinlikle 1954 sonrası zamana denk geliyor.Zira Vecihi Hürkuş kendine ait özel havayolu şirketini 1954`de kuruyor.Zaten Hürkuş soyadını 1934`de Türkuş soyadı aldıktan sonra 1949 yılında ”Hürkuş“ olarak değiştiryor.1931 yılında ismi sadece “Teyareci Vecihi bey“ dir.ilk kez de; Italyanların Edirne`de arzalanan ucağını terk etmesi ve askeriyenin Vecihi Bey`den bu ucağı çalıştırması ve Izmir’e getirmesini istedikten sonra bunu layığı ile başarması; kurtardığı uçağın adına komutan tarafından "Hürkuş" verilmesi onu sivil havacılığa tamamen heveslendiriyor.Ayrıca 1954-55 yıllarında Zonguldak`ta vali vekili var.

Demek ki Vecihi Hürkuş Zonguldak`a iki kez uçmuştur.

Birincisinde THK`na ait uçakla Ereğli’ye  ikincisi de kendi havayolu ile kurduğu şirketin ucağı ile Çaycuma‘ya.

Internette TRT arşivinde Zonguldak üzerinde uçuşu görenen görüntülerin ve THK propaganda amaclı  yer alamasına ramen (spikerin anlatımına ramen)1954 Vecihi Hürkuş`un olabileceğini düşünmekteyim Zira görüntülerde üç uçak mevcut ayriyetten görüntülerde uçaklara Zonguldaklıları alıp tur atması da var.Bunun beni ; THK`nun yapmıyacağını ancak özel bir şirketin ve ya Vecihi Bey`in “biraz kural tanımaz” tavırlarından kaynaklanmış olabilieceği fikrine getirdi.Zira bir çok kez kuralları çiğnemiştir.Her ne kadar THK sivil bir dernek olsada, bugün halen "tıpkı" devlet kurumu gibi görünür.

1954 yılında kurulan Hürkuş Havayolu Şirketi, THY tarafından ıskartaya çıkarılan 8 uçak satın alarak kuruluyor ve bu yıllarda ülke çapında posta işleri,insan taşımacılık işleri ile ugraşmak istiyordu.Bu nedenle bu uçakları kendisi onararak kulanılır hale getirip; THY,nın uğramadığı yerlere uğrayarak, kendi tanıtımını yapıyordu.Lakin Vecihi Hürkuş en başından beri karşılaştığı zorluklara burada da karşılaşıyor.Uçaklarına yapılan sabotaj girişimleri ve kazalar bu kurumun kapatılmasına neden oluyordu.

Kokaksu/Çaycuma Havaalanı

Zaten Ziraat Bankası`ndan kredi çekilerek alınan uçaklar ,bir de bu sabotajlara uğrayınca ömrünün kalan yıllarını parasızlık içinde geçirmek zorunda bırakılıyordu.

Atatürk`ün başarılı bulduğu ve 1937`de eğitim için Almanya`ya göndermesine ramen 1940 yıllarda sürekli önüne engel çıkartılan ve bundan dolayı Menderes`in Demokrat Partisi’ne geçen Vecihi Bey, burada da hayal kırıklığına uğramıştır.Zira artık ülkede uçak yapmak bir yana Kayseri`de var olan uçak fabrikası da kapatılmış, Alman uçaklar toprağa gömülmüştür.Vecihi Hürkuş`un özel hava yolu şirketi ve ucak yapımı, Menderes‘in de ilgisini çekmemiştir. Nedeni tabi iki ülkenin Nato`ya girmesi ile Marshall yardımlarının alınabilmesi ve Emperyalzme tekrar pirim verilmesinden kaynaklanır.

Işte o günden bugüne bu havaalanı; 1999 yılında eksikleri tamamlanıp Bülent Ecevit`in başbakan olduğu 2002 yılında açılması ve 2009 yılında Germenia Havayollu Şirketi`nin inişine kadar bazı özel uçuşlar dışında kulanılmamıştır.

THY ile rekabet etme gibi bir şartı olmayan, aslında sadece ”Atatürk`ün istikbal göklerdedir“ lafına istinaden, kendi uçağını kendi yapan bir milletin temeilini atmak için var gücüyle calışan, tüm engelemelere ramen yılmayan Vecihi Bey, Zonguldak`a iki kere gelip Çaycuma Havaalanı`nın açılışında yer alırken; o gün bugündür THY Zonguldak`a halen daha uğramamıştır.

Vecihi Hürkuş`a keşke "başımıza icat çıkarma“ denilmeseydi, bugün belkide HÜRKUŞ ucakları Zonguldak`a inip inip kalkıyordu.

Hayati YILMAZ

Zonguldak Tarih