ZONGULDAK`A İLK YERLEŞEN TÜRKLER

Türkler Anadolu`ya, Malazgirt Savaşı ile girdiği bilinir. Fakat bildiğimiz 1071`de gerçekleşen Malazgirt Savaşı öncesinde, Malazgirt`in "Türklerin eline çoktan geçtiği" bilgisi pek bilinmez.
Doğu Roma İmparatoru Romen Diyojen `in, imparator olduktan sonra Anadolu seferine çıkması ve Selçuklular içinde karışıklıklar yaşanırken Malazgirt`e gelerek kaleyi ele geçirmesinin ardından Alpaslan orduları ile birlikte Malazgirt`e gelerek büyük bir savaş vermesi ile Diyojen`i yener ve Malazgirt tekrar geri alınır. Aynı zamanda Diojen‘i esir alarak bir hafta ağırlanır. Anlaşma gereği salıverilen Diojen, İstanbul'a döndükten sonra bir daha iktidar olamaz.
Türk halkı 1071 yılından sonra Anadolu`ya geçiş yapar.
Fakat daha önce zaten Türk akıncıları Anadolu`yu dolaşarak Bizans‘ı zayıflatma cabası içindeydi .Üç uç beyi; Afşin Bey, Gümüş Tekin ve Ahmet Şah Anadolu`nun dört bir tarafına yayılarak saldırılar düzenliyor, sabit bir yerde kalmıyorlardı. Bunlardan biri de Batı Karadeniz bölgesidir.
Türkler ilk kez Zonguldak ve çevresine ayak basmış ise, işte bu uç beyleri basmıştır .Fakat bunlar birliklerden oluşan askeri kesimden oluşuyordu.
1071 Malazgirt Savaşı`ndan sonra Süleyman Şah İznik`e kadar gelerek Anadolu Selçuklu Devleti`nin ilk temellerini atmıştır. Alpaslan Malazgirt Savaşı`ndan sadece bir yıl sonra Karahallılar tarafından hançerlenince Büyük Selçuklu İmparatoru olan oğlu Melih Şah`a bağlı kalmak kaydı ile Süleyman Şah Anadolu Selçukluların başına geçti.
Anadolu Selçuklular, Büyük Selçuklu İmparatorluğu içinde kalan Bir bölge idaresiydi.
Büyük Selçuklular belki de gayri Müslimlere karşı ,ilk ve tek büyük savaşı Malazgirt'te yapmıştı.
Selçukluların ortaya çıkması ve ilk kez büyük zafer kazandıkları Dandanakan Savaşı bile Türklere karşı yapılan savaştır.
Daha sonra büyüyen devlet sürekli olarak Müslüman Araplar ile yapılan savaşlarla Büyük İmparatorluk haline geldi. Bir süre sonra da iç ayaklanmaları başladı .Bunlar çoğunlukla yeğen amca kardeşlerin beyliklerinde isyan başlatması ile oluşan ayaklanmalardı.

Süleyman Sah, Selçuk Bey'in oğlu Arslan Yabgu'nun torunudur. Babası Kutalmış Bey`dir .Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın babası Kutalmış, Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey ile Çağrı Bey'in amcaoğluydu.
Kutalmış önce Tuğrul Bey'e karşı isyan etmiş ; sonra Büyük Selçuklu Sultanlığı tahtına geçen Alparslan'ın sultanlığını kabul etmemiş ve onun ile başarısız bir çatışmaya girişmiş ve bu sırada, 1064 yılında öldürülmüştü .
Buna rağmen Alpaslan`ın Malazgirt galibiyeti en çok Kutalmış’ın oğlu Süleyman Şah`a yaramıştır.
Süleyman Şah İzmit`i kendine üst yapmasına rağmen henüz Anadolu`nun kıyıları Selçukluların ellerinde değildi. Karadeniz`in tamamı Roma İmparatorluğu hakimiyetindeydi.
Süleyman Şah Urfa'yı aldığı sırada Halep`te yaşanan bazı olaylar neticesinde, Halep önlerine gelerek burada yine Selçuklu Kalesi komutanı Tutuş ile yaptığı savaş sırasında öldürülür ve Halep`e defnedilir.
Bugünlerde sürekli gündeme gelen Süleyman Şah Türbesi, işte bu türbedir.
Süleyman Şah öldükten sonra oğlu 1.Kılıçaslan yerine geçer.1.Kılıçaslan`ın iktidarı sırasında, halen Batı Karadeniz Romalıların elindedir. Zonguldak ancak 1.Kılıçaslan`ın torunu olacak olan II. Kılıçaslan zamanında Türklerin eline geçer ilk yerleşimler 1160 yıllarından sonra oluşmaya başlar.

Yani bu bölgeye ilk yerleşenler yine Selçuklulardır.
Ve büyük çoğunluğu Azerbaycan tarafından gelen Türkmenlerdir.

Son zamanlarda okuduğum "Kıpçak Türklerinin Zonguldak`a yerleştiği" iddialarına ben katılmıyorum. Elbette ki ilk göçen Türklerin içinde Türkmenlerin yanında ,Azeriler, var hatta Ermeniler bile olabileceği gerçeği de var Kıpçak Türklerin olmadığını iddia etmekte mümkün değil. Fakat Malazgirt Savaşı`nda Kafkasya Bölgesi`nde yaşayan Hristiyan Kıpçaklılar, Roma İmparatoru Romen Diojen `in çağrısı ile Selçuklulara karşı Roma İmparatorluğu tarafında savaşmış Türklerdir.

II. Kılıçaslan ölümünden önce 11 oğluna toprakları paylaştırır. Bunlardan Sancar Şah`a Ereğli`yi verir. Kendi koltuğunun varilliğini de I. Gıyaseddin Keyhüsrev`e bırakır .
Böylelikle Zonguldak ve çevresini yöneten ilk Türk Sancar Şah olur.
Ancak II. Kılıçaslan halen hayatta iken oğulları saltanat mücadelesi başlatır. Ölümünden sonra oğulları Gıyaseddin Keyhüsrev saltanatını kabul etmez. Abisi II. Süleyman Şah kardeşleri ile anlaşma yaparak ,bulundukları bölgeleri kendilerine bırakacağını söyleyerek kardeşlerini yanına çeker. Büyük Selçuklu Devletinde sürekli tekrarlanan kardeş savaşları bir kez daha meydana gelir. Konya`da Gıyaseddin Keyhüsrev`e karşı kardeşlerin oluşturduğu kuvvetlerle saldırır ve Taht II. Süleyman Şah`a geçer.

1200`lü yılların başlarında 1. Gıyaseddin tekrar tahtı ele geçirdiğinde Merkezi otoriteli bir devlet oluşturur. Fakat bu sırada Trabzon Rum İmparatoru 1. Alexsisos Karadeniz'in tüm kıyılarını işgal eder. Buna Zonguldak`ta dahildir. Bunun üzerine 1. Gıyaseddin uç beylerini toplayarak Batı Karadeniz`e sefer düzenler. Batı Karadeniz`de Trabzon Rum İmparatoru 1. Alexsisos ile karşı karşıya gelir .Bu çarpışma sonucunda Batı Karadeniz tekrar Türklerin eline geçer.

Büyük Selçuklu İmparatoru Alpaslan ve onun yerine geçen Melih Şah sürekli Selçuklu boylarının isyan etmesi sonucunda bunları bastırmakla geçmiş bir zaman içinde kaldığından ,Melih Şah`ın ölmesi ile artık Selçuklular güçlerini yitirmeye başlar.

1213’ yılına gelindiğinde, Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat’ın emriyle Selçuklu kumandanı Hüsamettin Çoban Bey`e Batı Karadeniz’in yönetimi verilir.
Hüsamettin Çoban Bey, Kayı boyuna mensup olup, Anadolu Selçuklu Devletinin ileri gelen devlet adamlarından biriydi.
Bizans'a karşı akınlar düzenlemiştir. Türk Boylarının bu bölgeye yerleşimine yardımcı olmuştur. Tarihte bu uç beyinin yönettiği topraklara Çobanoğlu Beyliği adı verilir.
Çoban Bey’in vefatından sonra Beylik makamına oğlu Alp Yürük geçmiştir.
Çobanoğluları, Kayı Boyu’ndan olan Osmanoğulları’nı Bizans sınırlarına yerleştirmiş ve yeni yurtlar fethi etmelerine destek vermiştir…

Alp Yürek’ten sonra yerine oğlu Yavlak Arslan geçer. Yavlak Arslan zamanında Anadolu’da bir çok karışıklıklar olur. Yavlak Arslan, İlhanlılara muhalefete başlaması üzerine İlhanlı hükümdarı Geyhatu, bir Moğol ordusunu Kastamonu’ya gönderir. Yapılan muharebede Yavlak Arslan ölür.
Selçuklu Sultanı İkinci Mesud, bu muharebede kendisine büyük yardımı dokunan Şemseddin Yaman Candar’a Kastamonu ve havalisinde Eflani’nin idaresini vermiştir.
Yavlak Arslan’dan sonra yerine oğlu Mahmud Bey geçti. Mahmud Bey zamanında Bizans topraklarına akınlar düzenlendi. Sakarya Nehrinin civarına kadar olan yerler fethedildi.
Türkler artık Zonguldak ve çevresine yerleşmiş fakat Ereğli`de halen Bizans Piskoposluğu sürmekteydi. Amasra`da ise daha Cenevizliler hakimiyeti vardır.
bir süre sonra Candaroğlu Beyliği Çobanoğlu Beyliğine son vererek Zonguldak`tan Sinop`a kadar olan bölgeyi hakimiyetine alır.
Candaroğulları Zonguldak`tan Sinop`a kadar bir bölgeyi yönetirken 1460 yıllarında bu sefer Osmanlı bölgeyi hakimiyetine alır.. İstanbul'un Fethinden sonra 1460`da Ordusu ile Amasra`ya gelen Fatih, bölgeyi Cenevizlilerden de temizleyerek Batı Karadeniz`in tamamını, bundan sonra ebediyen Türklerin eline geçmesini sağlar.

Osmanlılarla birlikte bölgeye Bursa ve çevresinden büyük akınlar olur. İkinci yerleşim Zonguldak Bölgesine Bursa ve çevresinden olur. Bugün kendilerine "Pazar Türkleri" denen Türkmenler Bati Karadeniz`e göç etmişlerdir.

Hayati YILMAZ
Zonguldak Tarih