ALMA ZONGULDAKLININ AHINI,ÇIKAR AHESTE AHESTE

Elimde yazacağım tarih konular var ama güncel gelişmeler karşısında ara vermek zorunda kalıyorum.Bu konu da bir şekilde Zonguldak`ın tarihini ilgilendiriyor.

Zonguldak`ın santral macerası 1920`li yıllara dayanıyor.1924 yılında sadece maden ocaklarında kulanılmak üzere ,küçük ölcekli elektirik  santrali kurulur.Ardından 1928 yılında yine Zonguldak`ta bazı işletmeler ve ocaklar için Kömüriş Santrali kurulur.

1920`li yılların sonlarında Zonguldak Yüksek Maadin ve Sanayi Mektebi Müdürü Mehmet Refik FENMEN,1948`de kurulan Çatalağzı Termik Santrali`nin projesini hazırlayan ilk kişiydi.Türkiye`nin büyük ölcüde elektirik ihtiyacını karşılayacak olan santralin Zonguldak`ta kurulmasının amacı tabi ki de Zonguldak yerli kömürdür.

Santralin Çatalağzı`na kurulma nedeni ise; 1940`lı yıllarda dünyanın büyük bir savaş yaşaması ve projenin savaş yıllarına denk gelmesi ile en önemli konu güvenlik olmuştu.Olası bir Rus saldırısında,gemilerin santrali vuramayacağı bir konumda yerleştirmek gerekliydi.Catalagzı Termik Santrali`nin kurulduğu ilk yere bakıldığında,denizden görülmeyecek ve top atışları yapılsa dahi vurulamıyacak şekilde “hemen dağ eteğinde” olmasından dolayı,top mermilerin gideceği mesafede,eğimi de hesaba katılarak,buraya ulaşamıyacak acıda bir yer tespit ettiler.Hem denize yakın hem de denizden görülmeyecek mesafede ve konumdaydı.Üstelik Çatalağzı,TCDD`nin Zonguldak`ta en önemli durağı idi.

1948`de Inönü`nün  bizzat Zonguldak`a gelerek açtığı,64.500 kW gücünde  Türkiye`nin en büyük santrallerinden biri oldu.

Çatalağzı Termik Santrali ,EKi`ye bağlı olarak kuruldu.Haliyle kömürü de Zonguldak`tan alacaktı.Zonguldak`a ve Türkiye`ye büyük katkı sağlayan Çates, 43 yıl faaliyette kaldı.Yerine 1991 yılında Cates B Santrali`ne bıraktı.Cates B`de kömürü Zonguldak Maden ocaklarından temin etti.

1993 yılında Çates`den çıkan atığın değerlendirilmesi için Sabancı Holding,çimento fabrikası kurmak istedi.Dönemin Çatalağzı Belediye Başkanı Okan Surat ve Çatalağzı halkı bunu eylemleri ile engelledi.Işıkveren`e doğru yürüyüşe geçen halkın başında dönemin Belediye Baskanı Okan Surat`ın yanı sıra;daha sonra  DSP Zonguldak Milletvekili olacak olan,aslen Zonguldak doğumlu,dönemin SHP Ankara Milletvekili Mümtaz Soysal vardı.Kuzyaka Mahallesi halkı yol kapattı ve fabrika yapımı, çevre katlıyamı yapılacak korkusu ile engellendi.

Aradan 9 sene geçmişti.

Eren Enerji bilindiği üzere 2002 yılında santral kurma girişimleri yapmaya başlamıştı.O zaman dolar 1.51 civarındaydı.

Kurulma çalışmalarında Zonguldak basınına ve Çatalağzı halkına”kömürü Zonguldak`tan alacakları“ vaadini veren Eren Holding’in Çed Raporu red edilince, 2.Çed raporu direk bakanlığa gitmişti.Halkın rızası olmamasına ramen kurulmasına bakanlıktan onay çıktı.2007 yılında kömürü Zonguldak`tan alacagını bildirmesine ramen Karadeniz`in en büyük limanı yapımına başlandı.Kimse " madem kömürü Zonguldak`tan alacaksın, neden bu kadar büyük liman yapıyorsun" demedi.Üstelik bu durumdan Zonguldak Milletvekilleri,dönemin valisi ve çevre müdürlükleri haberdardı.  Zonguldak halkı ise ancak santral kurulduktan sonra haberdar oldu.Santral,kömürün başkenti Zonguldak`a dışardan kömür getirilerek çalıştırılacaktı.Liman santrallerden önce yapılmaya başlandığına göre bu kararı daha ilk baştan almışlardı fakat 1.Çed raporunda böyle bilgi yoktu.

Santralin 1.ünitesi 2009 yılı Temmuz ayında, 2.ünitesi 2010 yılı Kasım ayında ve 3.Ünitesi de 2010 yılı Aralık ayında faliyete geçmişti.

Zonguldak yerli kömür dururken ,Ukrayna,ABD,G.Afrika gibi ülkelerden dolar ile ithal kömür alan Eren Enerji,doların yükselmesi ile hızlı bir şekilde zarar etmeye başladı.

Kurulduğunda dolar 1 lira 51 kuruş olan kur ,bugün 4.92 TL.

 Eren Enerji doların hızla artması karşısında büyük zarara uğruyor.

2010 yılında dolar 1.51

2011.yılında dolar 1.61

2012 yılında dolar 1.80

2013 yılında dolar 1.90

2014 yılında dolar 2.19

2015 yılında dolar 2.72

2016 Yılında dolar 3.02

2017 Yılında dolar  Ocak ayında 3.51 iken Aralık ayında 3.81 oldu.

Eren Enerji Çatalağzı santrallerinde,doların 3.5 seviyesine çıkması ile hemen işci çıkarımına gitti.Bünyesinden yaklaşık 150 işciyi çıkaracağını açıklamıştı.2017 Ocak ayında işcilerle toplantı yapan Holding“eğer kendi istekleri ile işten ayrılmaları durumunda,3 aylık maaşları tutarında ikramiye vereceğini de duyurmuştu.Buna karşılık,yaklaşık 80 işci kendi isteği ile işten ayrılmıştı.Eren Holding yöneticileri,diğer kalan işcilere de baskı yaptığı sırada,Cumhurbaskanlığı Sistemi Halk Oylaması Nisan ayında yapılacağından ,hükümetten  baskı yedi ve işci çıkarılmasını durdurdu.Bunun üzerine işciler işlerinin garanti olmadığını gördü ve sendikalaşmaya gittiler.Bu seferde sendikalaşma mücadelesi yapan işcileri çıkarmaya başlamıştı.

Işcilerini çıkarmasının diğer nedeni ise 2016 yılında getirilen kota.Santralciler dışardan alınan kömürün ton başına aldıkları fiyat 70 doların altındaysa, geri kalan rakamı devlete ödemek zorunda bırakıldı.Yani dışardan kömürün tonunu 60 dolara mal ediyorsa, 10 doları devlete ödemek zorunda kaldı.2016 yılına kadar dışardan alınan kömürün maliyeti 70 dolar sınırında olduğu için sorun teşkil etmiyordu ama bugün öyle değil.2017`den beri doların hızla yükselmesi ile hem devlet kazanamıyor hem de santralciler ilk kurulduklarında elde ettikleri kara ulaşamıyor.Bu da 2017 yılında ilk defa işci çıkarılmasını gündeme getirdi.24 Haziran Cumhurbaskanı Seçimleri sonrasında ise bunun sonuclarını mutlaka göreceğiz.

Bugün itibari ile Dolar 5 TL`ye dayandı.

2017`de dolar 3,51 seviyesindeyken işci kıyımına giden santral bugün 4.92 TL olmasına ramen sesiz sedasız beklemede.Çünkü önümüzde 24 Haziran secimleri var.Bu yüzden şuan kımıldayamaz durumda.Ama hazırlıklı olun! Seçim sonrası işci çıkaracak yada elektirik fiyatları katbe kat artacaktır.

Eren santralleri,ithal taş kömürü veya linyit kulanmaktadır. Kuruluşundan bu yana 3.5 kat artan dolar karşısında Eren Enerji‘nin ithal ettiği yıllık kömür ihtiyacı 3,5 milyon tondur.

Yani doların artması ile Eren Enerji  çok büyük zarara uğruyor.

Zonguldak`a gelip “küfür eder gibi” limanına dışardan kömür yığan satralcilere söylenecek tek bir laf var;

"alma Zonguldaklının  ahını çıkar aheste aheste"

Bu yanlış politikalar yüzünden ne yazik ki; yine olan işciye ve vatandaşa olacak.

Hayati YILMAZ.