ZONGULDAK NEYE GÖRE İL MERKEZİ ?

Biliyorsunuz Zonguldak tarihte sadece 100 yıllık bir il merkezi olarak biliyoruz. Ama bu toprakların 3 bin yıllık tarihi var. Bu 3 bin yıllık tahinin 650 yılı Türklerin yönetiminde geçti.
Bugün gelinen noktada tekrar değerlendirilmesi halinde çeşitli faktörlerde il merkezi "hangi yerleşim olurdu " diye ufak bir araştırma yaptım. Ve Batı Karadeniz'deki illerle birlikte Zonguldak'ta da bunu harita üzerinde gösterdim.
Bakın sonuç ne çıktı.

NÜFUSA GÖRE İL MERKEZİ EREĞLİ

Ereğli’nin nüfusu 176.642 .
Zonguldak Merkez İlçenin nüfusu 117 bin 360 kişi
Zonguldak il merkezi olduktan sonra Ereğli nüfus olarak ne zaman Zonguldak Merkez’i geçiyor ?
2013 yılında Zonguldak Merkez'in iki beldesi Kozlu ve Kilimli ilçe olunca, nüfusu önemli ölçüde düşmüş. Böylece nüfusa göre eğer il merkezi belirlense idi ; bugün Ereğli İl merkezi olacaktı.

O halde haritamızda nüfusa göre il merkezini Ereğli olarak gösteriyoruz. Bu durumda ilin adı değişiyor ve Ereğli il , Zonguldak eskisi gibi Ereğli’nin ilçesi durumuna düşüyor.

YÜZ ÖLÇÜMÜNE GÖRE İL MERKEZİ DEVREK

Zonguldak’ta ilçelerin yüz ölçümlerine bakıldığında , en geniş sınırı olan Devrek’tir .
Devrek, 953 km² bir yer olarak karşımıza çıkıyor. İkinci Ereğli 736 km² , üçüncü Çaycuma 492 km² , dördüncü Alaplı 383 km² , Zonguldak Merkez İlçe ancak 272 km² ile beşinci sırada yer alıyor.
Bu durumda il merkezi ismi değişiyor. Eğer yüz ölçümüne göre il merkezi olsaydı; Devrek İl merkezi olacak ,Zonguldak eskisi gibi Devrek’e bağlı bir yer durumuna düşecekti.

GELİŞMİŞLİK SIRALAMASINA GÖRE İL MERKEZİ EREĞLİ

Gelişmişlik sıralamasında Ereğli ön plana çıkıyor. Hem coğrafi yapısının daha uygun olması hem de sahillerinden daha iyi yararlanması , sosyal alanlar, ticaretin daha fazla gelişmiş olması gibi; her alanda Ereğli’nin daha gelişmiş olduğu gözüküyor. Ayrıca Ereğli, Türkiye sıralamasında en güzel ilçeler arasında gösterilmesi, Ereğli’nin gelişmişlik açısından il merkezi olarak haritamızda yer almasını sağlıyor.

KÜLTÜRE GÖRE İL MERKEZİ GÖKÇEBEY

Zonguldak kültürü Akçakoca’dan , Eflani’ye , Mengen’den Kurucaşile’ye kadar yaşanan geleneksel bir yapıya sahip. Fakat kültürün en belirgin özellikleri , Batı Karadeniz’in , batı kısmında tam ortada olan Gökçebey’de daha belirgin olarak gözlemleniyor. Devrek biraz Bolu’ya, Alaplı biraz Düzce’ye , Eflani ve Safranbolu biraz Kastamonu’ya yakın olmasından dolayı kültür etkileşiminde bulunmuştur. Yaban otlarına verdikleri isimlerden ,tarla ürünlerine , hayvan isimlerinden yemek adlarına kadar bile değişiklik gösterebiliyor.
Aynı kültüre sahip olmakla birlikte , Gökçebey ilçemiz ; bozulmamış kültür yapısı ile il merkezi olmayı hak ediyor. O halde kültür bakımından Zonguldak’tan bahsederken ; Gökçebey ili , Zonguldak ilçesi diyebiliriz.

BAŞARILI BELEDİYEYE GÖRE İL MERKEZİ ÇAYCUMA

Hiç şüphesiz ki; son yıllarda Çaycuma , Zonguldak’taki belediyeler içinde en gelişen ilçe olarak öne çıkıyor. Hem konumu hem de başarılı belediye başkanlarının üst üste göreve gelmesi ile bir ivme kazanan ilçe, yurt içi ve yurt dışında, farklı yerlerde yaşayan Çaycumalıların destekleri ve yatırımlarını da kendisine çekiyor. Gelişmişlik bakımından Ereğli’yi il merkezi olarak göstersek bile ; Çaycuma’yı da “en başarılı belediye” olarak listemizde il merkezi olarak gösterebiliriz. Ayrıca bu süreç uzun yıllar böyle devam eder ise , il merkezi gerçekten Çaycuma olabilir.
O halde Zonguldak’tan bahsederken ; Çaycuma ili , Zonguldak ilçesi diyebiliriz.

ANTİK TARİHE GÖRE İL MERKEZİ EREĞLİ

Tarih kayıtlarının ilk başladığı yıllardan itibaren bölgede sürekli olarak merkez hep Ereğli olmuş. Antik dönemlerde Ereğli’nin doğal limana sahip olması , bir burunun , rüzgarlardan korunaklı yaptığı, liman içine dönüştürmesi , Ereğli’yi antik milletler için tercih edilen yer haline getirmiş. Tabi Ereğli’nin hinterlandı olması , burada tarım yapılması ve bu tarımı pazarlaması için bir limanın olması ; Tiranların , kralların kendilerini merkez olarak seçmesine ve ana kalenin burada kurulmasına neden olmuş. Ayrıca Ereğli; Herakleia olarak dünyada en bilinen tarihi yerler arasında yer alıyor.
Ereğli sadece antik dönemde değil, Cumhuriyet’in kurulmasına kadar Türklerin yerleşiminde de önemli bir merkezdi. Bu neden ile Ereğli il merkezi olarak tarihte hak ettiği yerde değil. Bu hakkı teslim etmek gerek.

Bana göre : Zonguldak siyasi olarak il merkezi gözükse de aslında çeşitli faktörlerle il olma özelliğini kaybetmiş bir yerleşim. Bugün resmi olarak Zonguldak, il merkezi olsa da , başka faktörlerde öne çıkacak bir özelliği kalmadı. Bu listede yer almamasının nedeni; ekonomide de geride , sosyal yaşamda da geride, alım gücünde de geride, bürokraside de geride, turizmde de geride olmasıdır.
Şimdi başka nerede en öne çıkıyor bilemedim.
Bu yüzden de haritalarda il merkezi olarak maalesef gösteremedim.

Aslında yerel tarihi araştıran biri olarak şahsi kanaatim , kömürün bulunması ile birlikte Ereğli’ye 100 yıl önce haksızlık yapıldığıdır. Normalde il merkezi olmayı Ereğli hak ederken ; kömürün bulunması ile bölge havza kanununa tabi tutulması ve Armutçuk, Kozlu, Üzülmez , Karadon kömür bölgelerinin ortasında olarak görülmesi ve en fazla kömür rezervin Zonguldak’ta bulunması nedeni ile il merkezi olarak daha uygun görülmüş.
Bugün bu havza kavramı ortadan kalkıp, diğer faktörler tekrar öne çıkmaya başlayınca, haritalarda görünen bu manzara ortaya çıkıyor.

Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih.