MADENCİ SİKKESİ

Ekonoma 1990‘lara kadar EKİ ve TTK‘da çalışanların yararlandığı marketlerdir. Bu marketlerde bir süre kendine ait para ile alışveriş sistemi uygulandı. 

Ekonoma paraları görüldüğü gibi ortası delik paralar. Bu da ülkede ekonominin kötü olduğuna işaret. Çünkü paranın maiyetini azaltmak için gramajı düşürülüyordu.

 Etibank’a bağlı birçok madencilik kuruluşunda çalışanlara ücret yerine sadece Ekonomalarda geçerli olan jetonlar verilmiştir. Bu jetonlar aslında işçi ücretlerini mal karşılığında verilmesi anlamına geliyordu. Şöyle ki.  Ekonomalar (Ekonomik Market) bir çok ürünü kendi üretiyor veya toplu alındığı için malı ucuza getiriyordu. Böylelikle piyasadan daha uyguna geliyordu. Aslında bu emeğe karşılık verilen mal takasıdır. Sen çalışıyorsun, karşılığında et, süt alıyorsun. Bunun içinde, kurum içinde kurulan makette alışveriş jetonunu kullanıyorsun. 

Aslında bu sistem Avrupa‘da ve ABD‘de bir dönem uygulanan bir sistemdi. Bu paralar sadece kuruma ait Ekonomalarda kullanılıyordu. Buna ,truck-system yani, "kamyon sistemi" deniliyor.
İlk olarak, para yerine geçen ödeme, açıkça aynı iş için normalde ödenecek olan para miktarından daha düşük bir piyasa değerine sahip. İkinci olarak, kamyon sistemleri, çalışanların kazançlarını nasıl harcayacaklarını seçme yeteneklerini sınırladıkları için iyi bir uygulama olarak görülmez, hatta bazı ülkelerde yasaklanmıştır.

Ben yazılarımda, özellikle Zonguldak'ta daha çok görünen , sosyal devlet uygulaması gibi gösterilen , aslında eşitlik ilkesine aykırı , sadece kurumlara ait imkanlar sunulan yerlere karşıyım. Bu Sosyal Devlet değil "devlet içinde devlet kurmak" anlamına geliyor. Bu yüzden gençliğimizde bu tür tesis, lokal, okul, spor alanları ve uygulamaları yapan kuruluşlara; (mesela) CATES Cumhuriyeti, Erdemir Cumhuriyeti, şeklinde söylerdik. Ekonomalarda böyleydi. Aynı ülkenin fertleri, biri aynı malı ucuz alırken, diğeri daha pahalıya alıyor. Sosyal Devlet böyle değildir. Sosyal Devletin ilk şartı, eşitlik ilkesine dayanır.

İleriki yıllarda Maden-kop haline dönen bu işletmeler bir süre sonra ekonomi çarkına kapınca kurum dışı alışveriş yapanlara göz yummaya başladı. Zaten her hangi bir kişi başkasına ait kimlikle alışveriş yapabiliyordu.

Hayati Yılmaz ile 

Zonguldak Tarih