BİLMEYENLER İÇİN , ZONGULDAK

Zonguldak'ta “Üzülmez Mahallesi “ diye bir yer yoktur. Üzülmez bir bölge adıdır.

Üzülmez Taş Kömürü İşletme Müessesesi, Üzülmez Lavuar Şube Müdürlüğü, Üzülmez Huzur Evi, Türkiye Taşkömürü Kurumu Üzülmez Müessesesi, Üzülmez Ortaokulu/ İlkokulu var ama Üzülmez posta adresi olarak geçmez.

Zonguldak'ta Fener Mahallesi diye bir yer yok. Fener bir semt/bölge adı. Yayla Mahallesine bağlı bir semt. Fener konağı , Fener Futbol Sahası, Fener Lisesi var ama “Fener” diye bir resmi adres yok. Aslında futbol sahası eskiden yayla idi. Yayla’nın ismi buradan gelmekteydi. Fener ise deniz tarafında "Deniz Feneri"nden gelmekteydi. Yayla Mahallesi’nde bir de “Yağcılar” ismi var. Genelde minibüste “ Yağcılar’da incek var” sözü duyulur. Yağcılar ismi bu semte Zonguldak dışından gelen birkaç arkadaşın yağcılık ile uğraştığı yer olmasından dolayı konduğu tahmin edilir.
Zonguldak'ta Acılık diye bir mahalle yok. Acılık Ontemmuz Mahallesi'nde bir semt adı. Acılık sadece bir caddenin adı.
Zonguldak Belediye Binası , Acılık Mahallesi'nde değil Terakki Mahallesindedir.

"Soğuksu" diye bir mahalle yok. Soğuksu , Terakki Mahallesi'nde bir semt adıdır.

Zonguldak'a gelen turist ile şöyle bir sohbet duyabilirsiniz bak !
-Abi Emirgan Oteli nerede ?
-Topbaşı Mahallesi'nde
-Abi Hayati Yılmaz Yayla Mahallesi'nde yazmış.
- Hayati Yılmaz çok biliyo zaten. Ben 50 yıllık Zonguldaklıyım kardeşim.
- İyi de abicim , navigasyonda Topbaşı diye mahalle yok. Tepebaşı Mahallesi olmasın ?
Zonguldaklının yanındaki Zonguldaklı söze girer.
- Bilader sen en iyisi naviye Kapuz Mahallesi yaz. Oraya inerken oteli sol tarafta görürsün zaten.

"Kapuz " diye bir mahalle de yok, Kapuz bir semt adıdır. Bu semt Yeşil Mahalle olarak geçer. Kapuz ismi; bölgenin küçük çalılıklardan ibaren olmasından dolayı konduğunu düşünüyorum. "Kapuz" anlamı çalılık alan demektir.

Ya da !
-Abi ben Gümüşhane'ye gitmek istiyorum. Otobüse nereden binebilirim.
-Bak kardeşim şurada site dolmuşları var, o Gümüşane'ye gider.
-Abi dolmuş ile Gümüşhane'ye mi gidilir ?

O Gümüşhane , bu Gümüşhane değil. Gümüşhane aynı Site gibi o bölgede semt adı. Gümüşhane diye mahallemiz yok. Biz de minübüse de otobüs derler zaten .

Makas bir demiryolu terimi. Rayların ayrıldığı birleştirildiği yer. Şimendifer hattı üzerinde 1. makas, 2. makas bağlantı noktaları vardı. 2.Makas tabiri oradan geliyor. Bugün genelde Romen olarak adlandırılan vatandaşların oturduğu yer olunca , İkinci Makas Romenler ile ilişkilendiriliyor.

Zonguldak’ın en büyük mahallesi Bahçelievler Mahallesidir. Nüfusu 17451 kişidir. Yeni Mahalle, Çınartepe ,İnağzı ,Asma ,Dilaver,Baştarla, Yayla, Bağlık mahallelerin toplamı kadar nüfusu vardır.

Bir zamanlar "Teneke Mahallesi " olarak bilinen yer , Eski Fransız Mahallesi olarak bilinirdi . Yayla Mahallesi'nde olan bu yer şimdiki Zonguldak Sanayi Odası binası olduğu yerdir.
Mesela Çatalağzı’nda Hayrettin Mahallesi diye bir yer yok. Ama Merkez Mahallesi , Uğur Mumcu Sokak’ta oturan herkese sorulduğunda, Hayrettin Mahallesinde oturuyorum der. Ben mesela Hayrettin Mahallesinde doğdum. Eskiden askerden ailesine mektup yazanlar adres kısmına Hayrettin Mahallesi diye yazar, Posta Memuru böyle bir mahalle olmamasına rağmen durumu bildiğinden mektubu adrese ulaştırırdı. Bugün halen bile biri vefat ettiğinde ,belediye anonsunda anlaşılması için “Hayrettin Mahallesi sakinlerinden” diye anons edilir.

Zonguldak’ta Mahalle kavramı eskiden sokak ile eş değerdedir. Her sokak bir mahelledir.

Ontemmuz Mahallesi isminin nereden geldiği konusunda birkaç iddia var. Tarih’te 10 Temmuz günü Yunan saldırısı üzerine Kütahya-Eskişehir muharebeleri başlangıç tarihidir. 10 Temmuz 1889’da İstanbul’da büyük bir deprem olmuş. 474 kişi hayatını kaybetmiş. 10 Temmuz 1909 yılında II. Meşrutiyet ilan edildi. Osmanlı’da bu gün bayram olarak kutlanmaya başlandı. Ontemmuz Mahallesi’ne yerleşim de bu tarihlere rastlanıyor.
Aslında Zonguldak’ta Meşrutiyetler önemli olacak ki; Meşrutiyet Mahallemiz var. Hemen yanında I. Meşrutiyet’in mimarı Mithat Paşa’nın ismi de bir başka mahalleye verilmiştir. Zonguldak’ta bir Osmanlı Paşası ismi bir mahalleye daha verilmiştir. Maden Nizamnamesi'ni çıkaran Dilaver Paşa ,bugün Dilaver Mahallesi ismine vesile olmuştur.
Fakat Ontemmuz ismi ile ilgili bir başka iddia ise; Zonguldak’ın 1930’lu yıllarda efsane valisi Halit Aksoy’un Türkan adındaki kızının 10 Temmuz günü ölmesidir. Vali Halit Aksoy'un kızı Türkan’ın eşi , Şair Oktay Rıfat’tır. Türkan Hanım evlendikten beş ay sonra 10 Temmuz 1943'te verem hastalığı nedeniyle yaşama veda eder.
Türkan Hanım Ontemmuz Mahallesi'nde eski mezarlığa gömülmüştü.

Karaelmas ismini ilk defa, Zonguldak’ın ilk gazetecisi Tahir Karauğuz kullanmıştır. Zonguldak’ta çıkardığı gazetenin ismine vermiştir. Daha sonra bu isim beğenilmiş ve Zonguldak’ta bir mahalleye verilmiştir. Zamanla Zonguldak’ın ikinci ismi olmuştur.
Zonguldak Merkez (Gazipaşa) Meşrutiyet Mahallesidir. Zonguldak Limanı Mendireği olduğu kısım. (Mesela Adliye Binası) Yayla Mahallesine bağlı.

Karaelmas ismini ilk defa, Zonguldak’ın ilk gazetecisi Tahir Karauğuz kullanmıştır. Zonguldak’ta çıkardığı gazetenin ismine vermiştir. Daha sonra bu isim beğenilmiş ve Zonguldak’ta bir mahalleye verilmiştir. Zamanla Zonguldak’ın ikinci ismi olmuştur.
Zonguldak Merkez (Gazipaşa) Mithatpaşa Mahallesidir. Zonguldak Limanı Mendireği olduğu kısım. (Mesela Adliye Binası) Yayla Mahallesine bağlı.

Zonguldak Çarşısı’nda en eski cami , Yeni Cami’dir. Adı sizi yanıltmasın. Bir asırlık binadır. Yeni yapılan Uzun Mehmet Camisi Terakki Mahallesi’ne bağlıdır. Bilmeyenler için : Yeni Cami nerede ? “ diye sorsalar, Uzun Mehmet Cami'sini gösterirler. Uzun Mehmet Camisi nerede ? diye sorsalar , camiyi Soğuksu Pazarı üstündeki Terakki Mahallesinde ararlar.

Kadırga ismi normalde çektirme gemiler için kullanılır. Zonguldak’ta Kadırga yokuşu adında bir yol var. Tıpkı İstanbul’daki “Kadırga Yokuşu” gibi bu ismin verilmesinin sebebi , Zonguldak İskelesinde Kadırga Gemilerin bağlanması ile alakalı. Bu yol kadırganın hemen önünden başlar. İsim tamlamasıdır. “Kadırga Yokuşu, “Kadırga Merdivenleri, Kadırga İskelesi, Kadırga Meydanı “ gibi .. Osmanlı Dönemi zamanında çekilmiş birkaç fotoğrafta bu yokuşun hemen başlangıcındaki alanda bazı çektirme sandalların çekildiği görülür.

İncivez İsmi , yokuş, dik arazi . Yokuş aşağı cevizlik. İnağzı ismi de , yokuş aşağısında deniz kıyısı anlamında. Zonguldak’ta genelde sahiller "ağız" takısı alır.

Hadi hepsini anladık da ! Şehrin ortasından geçen Üzülmez Deresi olarak bildiğimiz derenin ismi Google Map haritasında “Akgüney Deresi “ olarak geçmesini hiç anlayamadık. Bu adı kim koydu, kim haritaya yerleştirdi bilmem ama ; “kırk yıllık kani, olur mu yani” dedirtecek cinsten.

Bu arada; Zonguldak’ın topluca mahallelerini gösteren bir harita yok. Belediye resmi sayfasında parça parça verilmiş... Kendim yapmak zorunda kaldım.

Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih