1916 ZONGULDAK HAVA SALDIRISI

İstanbul Boğazı’ndan yola çıkan Goeben ( Yavuz) ve Breslau (Midilli) gemileri Rusya‘nın Sivastopol Limanı'nı bombalamasından sonra , Rusya, 2 Kasım 1914’te Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Rusya‘nın ilk saldırısı Zonguldak'a oldu. Özellikle Çanakkale Savaşı esnasında Osmanlı gemilerinin kömür tedarikini kesmek için Zonguldak'tan yola çıkan kömür yüklü gemileri hedef aldı.
Rus donanması, kömür sevkiyatını yavaşlatmak için Zonguldak Limanı'nı düzenli olarak bombaladı. Ancak Zonguldak Limanı denizden sürekli korunmaktaydı.
Zonguldak'ın kömür ocakları dağ yamaçlarında olduğu için gemiden bombalama pek işe yaramıyordu. Rus gemileri ancak Liman içindeki gemileri hedef alabiliyordu.

Bu bağlamda, Ruslar bir yenilik uygulamaya karar verdi. Zonguldak maden ocaklarına ve liman içinde duran gemilere büyük bir hava saldırısı düzenleme hazırlığına girdi.

Zonguldak Limanı‘nın Rus havalimanlarından uzaklığı (373 km), hava saldırısı için, o yılların teknolojisi ile geleneksel uçakların kullanılmasına izin vermiyordu. Bu sorunu aşmak için uçakların altına tekneler(duba) yerleştirildi.
İlk deniz uçağı 1910 yılında Fransız Pilot Henri Fabre tarafından inşa edilmişti. Suya inip kalkabilen uçaklardı. Ruslar ilk kez Deniz uçağını Zonguldak üzerinde kullanmaya karar verdi.

Bu uçaklar, Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus tasarımcı Dmitry Pavlovich Grigorovich tarafından geliştirilen M-5 ile daha sonra kullanılan M9 uçakları idi.

1 Şubat 1916'da Zonguldak Limanı‘nı ablukaya alan Rus muhripleri, limana büyük bir buharlı geminin geldiğine dair bir telsiz mesajı aldı.

5 Şubat sabahı, Hasty ve Loud muhripleri Sivastopol'dan ayrıldı ve Zonguldak limanı yakınlarında deniz uçaklarını suya indirdiler fakat uçaklar dalgalardan havalanamadı.

5 Şubat'ta saat 14.00'te bir hava raporunda koşulların kötü olduğunu içeren radyogram aldıktan sonra," İmparatoriçe Maria " zırhlısı , "Kahul" kruvazörü, "Zavetny" ve "Zavidny" muhripleri ve hava taşımacılığı her birinde 7 deniz uçağı bulunan "Alexander I" ve "Nikolai I" bölgeden ayrıldı.

6 Şubat günü saat 10.20'de Zonguldak'a 15 deniz mili uzaklıkta Rus denizciler deniz uçaklarını suya indirmeye başardılar. Ve Zonguldak‘ı bombalamak için havalandılar. Hava saldırısı sırasında gemiler kıyıdan uzaklaştı.

Zonguldak'a saldırmak için göklerde 11 uçak vardı. Motor arızaları nedeniyle üç uçak suya düştü.

Bulutlu havaya rağmen, limandaki 7000 ton deplasmanlı "İrmingard" adlı en büyük kömür nakliye gemisini batırdılar. Ayrıca, birkaç yelkenli kömür gemisi de sulara gömüldü. Liman tesisleri tahrip edildi.

Alexander I gemisine, uçakların yükselişi sırasında, Alman denizaltısı tarafından bir torpido atıldı. Gemi bundan kurtularak Alman deniz altısına ateş açtı ve bölgeden uzaklaştı.

Motor arızası ile suya düşen uçukları da alan Ruslar, hiç bir kayıp vermeden Rus limanına geri döndü.

Ruslar, Zonguldak'a ve Zonguldak'tan yola çıkan kömür gemilerine savaş boyunca saldırı düzenlemiştir.

Maalesef I.Dünya Savaşı bizim okullarda ders olarak sadece Çanakkale Boğazı ve Sarıkamış Olayı ile sınırlandırılıyor. Oysa Zonguldak, I.Dünya Savaşı sırasında kömür madenleri konusunda oldukca stratejik öneme sahipti ve sürekli saldırıldı. Bu yüzden Rusların hedefi haline geldi. Savaş’ın en şiddetli halini gördü. Osmanlı ve Alman gemilerinin sıkı denetimleri sayesinde, çok daha fazla zarar görmesi engellenmiştir. Ayrıca Zonguldak'ta bulunan asker ve halk Fener burnundan top tüfek elinde ne varsa şehri savunmuşlardır.

1940'lı yıllara kadar bilinen, Karadeniz kıyılarındaki Rus tehlikesi maalesef sonrasında unutuldu. Eğitimde ders olarak verilmedi. O yüzden bu savaşın adı yoktur.
1948'de yapılan ve projesi 1936'ya dayanan Çatalağzı Termik Santrali (CATES) olası Rus saldırısı ihtimaline karşı gemiden bombalanamaz konumda yapıldı. Hava saldırıları sırasında tedbir alına bilinecek bölge seçildi. Fakat daha sonraki yatırımlarda bu dikkate alınmamaya başlandı.
Mesela Filyos Limanı Gaz istasyonu haline getirilmeye çalışılıyor.
Madem çok önemli bir strateji olan Gaz Tesisi kurulacak, bunun savunması için bir takım önlemleri de olmalı değil mi ?
Gelin kimsenin haberdar olmadığı bu savaşa biz isim verelim.
1916 Zonguldak Hava Saldırısı

Hayati Yılmaz