1701`de RESMi ÇiZiLEN EREĞLi

1701 yılında Ereğli‘yi çizen ressam aslında Claude Aubriet`ti. Ama resmin basıldığı kitap,Fransız Botanikci  Joseph Pitton de Tournefort olunca,ona ait sanıldı. Claude Aubriet resim üzerine “ELEGLI” yazmıştır.

Joseph Pitton de Tournefort

Genelde batı devletler Ereğli için Heraklia veya Heraclea Pontica Yunanca; Ἡράκλεια Ποντική derler.Haritalarda Ereğli için yazılan diğer adlar,Bender Erekli yada Bendelpoli,Pentlera olarak geçer.
Şehir ilk olarak M.Ö. 560-558 yılları arasında kurulmuş.Yunan Mağara  şehiri olarak  kurulduğuna inalılır.Buraya Hekül`ün Archerusian Burnu (Cape Baba) altında ki  bir mağaraya (Cehenemagzı Magarası) girdiğine inandıkları icin Herakles adını aldı.Pontus ise Karadeniz kıyıları için kulanılan isimlerdendir.
Doğal limanı olan zengin, bereketli  topraklar ve  balıkçılığın kenti olarak kurulur.Şehrin kontrolü  Cytorus`da iken  (Cide yakınlarında Gideros) doğusuna kadar sınırlarını genişletmiştir ve nihayetinde kendi Karadeniz kolonilerini kurmuştur.(Cytorus, Callatis ve Chersonesus).
Galatlılar ve Bithynialılar  tarafından  saldırılan kent, Mithridatik(Pontus Krali VI. Mithridatis )Savaşları’nda da tamamen yok edildi.
Felsefeci Heraclides Ponticus'un doğduğu yerdir.
İkinci Mitridatik Savaşı, Murena'nın MÖ 83 yılında Mitridat'a saldırmasıyla başlamıştır ve iki yıl sürmüştür.Bu savaşta büyük bir zafer kazanan Mitridat, kendi lehine olan bir barış antlaşması elde etmiştir.
İkinci Mitridatik Savaş'tan on yıl sonra, Roma'nın Bitinya'ya (Günümüzdeki Bursa ve Zonguldak arasındaki bölge)  saldırı kararı almasının ardından Üçüncü Mitridatik Savaş başlamıştır.

Tarihcilerin,Cografyacıların ilgisini çeken Ereğli`ye Fransız Botanikci Joseph Pitton de Tournefort`da uğramıştır. Kendisine Alman botanikçi Andreas Gundelsheimer  ve Resam Claude Aubriet eşlik etmiştir. Paris`ten yola çıkarak Orta Asya`ya kadar uzanan uzun bir yol katetmelerinin sebebi,bu bölgelerde ki bitkileri toplayıp tekrar Fransa`ya dönmekti. Yunan adalarından Karadeniz`e açılan ve Istanbul Boğazı`ndan geçerek Eregli‘ye gelen Botonikci Joseph Pitton,bu bölgeden topladığı bitkilerle birlikte tam 7 bin çeşit bitkiyi ülkesi Fransa`ya götürdü.Bizim Ebegümeci olarak bildiğimiz bitkiyi de aldı,Ayrica Pitton ,o zamanların PSYLLA (Çatalagzı)civarında çok bulunan  bugün çok sifalı bir bitki olduğu bilinen, sağlık sektöründe kulanılan “Psyllium”(Karnıyarık Otu) adında ki bitkiyi de aldı.

Joseph Pitton de Tournefor yol haritası

Ebegümeci

Psyllium”(Karnıyarık Otu)

Pyllium bu bölgede o kadar çok olmasından dolayı haritalarda Çatalagzı`nın adı olan PSYLLA nın yanına bu bitki ismi de eklenmiştir.PSYLLA ET PSYLIUM,
Ebegümeci`ni de zaten halen yemeklerde kulanılırız.Özelikle mutfaklarda Ebegümeci Sarması,Bulgurlu Ebegümeci yemeği,Yumurtalı Ebegümeci hatta Ebegümeci Çorbası bile yapılır.

Joseph Pitton de Tournefort yanına aldığı iki arkadaşından biri olan Claude Aubriet‘a Ereğli`yi cizdirmiştir.,Ayrıca Fransız Botanikcinin Sinop,Tokat Tirebolu,dönüşte de Orta Anadolu‘dan geçerken Erzurum,,Ankara,Gelibolu,vs şehirleri de cizdirmiştir. Joseph Pitton ile birlikte seyahat eden Alman Botanikci Andreas von Gundelsheimer ise döndüğünde seferden toplanan geniş bitki koleksiyonu, Berlin ve Münih'teki herbaryumlara gönderdi.1703 yılında Berlin'e yerleşti ve orada Prusya'daki kralın şifa doktoru oldu.

Claude Aubriet‘a Ereğli`yi Resmetmiştir

Her ne kadar Ereğli`nin resmi Joseph Pitton de Tournefort`un kitabında basılsada aslında resmi çizen dönemin resamı Claude Aubriet`tir.Zaten Pitton, onu yanında getirmesinin sebebi resam olduğu içindir.O zamanlarda fotoraf makinası olmadığı için genelde cografyacılar,haritacılar yada diğer bilim adamları yanlarında resam veya yazar,gazeteci de götürürdü.
Claude Aubriet Anadolia sehaatinden döndükten sonra 1707'de Aubriet, kraliyet botanik ressamı Jean Joubert'ten daha başarılı görüldü. 1735 yılında emekliye ayrıldı. Paris'te öldü.
Claude Aubriet`in 1701 yılında cizdiği resme dikkatle bakarsanız,o zaman kalenin,bugün Eregli`nin Akarca Mahallesi‘nde bulunan Kale Tepe`de olduğunu ve surlarınında bugünkü şehir merkezine kadar indiği görülür ve aşağıda da kent merkezi vardır.Kent merkezinde kuleleri olan yapılar görürsünüz.
Gençliğimde kale Tepe`nin hemen aşağısında bir mahallede eniştemler oturduğu için,bende 18 yaşımda bu tepe`ye çıkmıştım.

Joseph Pitton de Tournefort ayrıca; o zamanın  Ereğlisi için kente Rumların Osmanlı nüfusunun yarısı kadar bir grup oluşturduğunu yazar.Ereğli`de ki Rum nüfusu 19.yy`da düşüşe geçsede 1850 yılarında kente Iç Anadolu‘dan gelen Rum ve Ermeniler yüzünden yeniden yükselmiştir. Ermeni ve Rumların çoğunluğu 1.nci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı sonrasında kenti terk etmiştir.

Sonuc olarak bu kentin şifa otları var ve yabancılar bunları 300 sene önce gelip kendilerine oldukca gelir getiren ilaç ve sifa otları olarak kulanıyor.Bir önceki yazım da da size bu bölgenin eski gelir kaynağı  gemicilikten bahsetmiştim.Daha da fazlası da var bu mesleklerin.Agaç işi(şimşir) olarak yapılan her tür oymacılık,tahta kaşık,oklava,sofra`dan tutunda basta bağlama olmak üzere her türlü calgı aleti ve bugün Bartın`da yapılan süs eşyaları, Devrek‘te ki baston da eski mesleklerden kalmıştır.Oysa ki şehrimizde maden ocaklarına alternatif aranırken bu bölgenin özeliğini hiç bilmediğimizden çareyi yine Karadeniz ormanlarını ve sağlığımızı mahvedecek santrallere izin vererek  sorunu aşacağımızı sanıyoruz..Belki de 200 yıllık Madenlerden geçinmek bizim gözlerimizi kör etmişti..

Hayati YILMAZ

Kaynaklar;
TOURNEFORT, Joseph Pitton
Joseph Pitton de Tournefort - Wikipedia
 Andreas Gundelsheimer.Wikipedia
Collection of Watercolour Drawings
KRD Ereğli,Roma,Bizans,Osmanli Tarihi. Özhan Öztürk,
Societe Ottomane d'heraclee
Nadir Özbek ve  Donald Quataert. 1999
lezzetler.com
Haritalar Hayati Yılmaz Resim Arşivi.

Ereğli

Joseph Pitton de Tournefort`un kitabında  bulunan diğer şehirler

Sinop

Tirebolu

Trabzon

Kars

Erzurum

Tokat

Ankara

1540

1561