İSFENDİYAR
Tarih derslerinde en karmaşık dönem, beylikler dönemidir. Zira bu dönemde Anadolu bir hakimiyet yarışındadır ve bu da olayı karıştırır. Bölgede Bizanslılar, Cenevizliler, Türkler, İlhanlı ( Moğollar) vardır. Aynı dönemde hakimiyet kurdular. Batı Karadeniz’de ise durum daha da karışıktır. Bu neden ile okullarda bile öğretilen bazı yanlışlar vardır.Bu dönem belki de İngiliz tarihini senaryolaştıran, Game of Thrones (Taht Oyunları) dizisi gibidir.İşte bu dönemi Zonguldak’ı ilgilendiren kısmından alarak, bölüm bölüm anlatmaya çalışacağım. Sanırım bu şekilde daha iyi anlaşılır
.-İsfendiyar , Zonguldak’tan Sinop’a kadar bir bölgenin adı. Okullarda öğretilen bu fakat burada bir yanlışlık var.
-İsfendiyar ismi Candaroğlu Beyliğin 7.Bey’i(Komutanı) İsfendiyar Bey’den gelmektedir.-Candaroğlu Beyliği, 1292 tarihinde kuruluyor. Kurucusu Şemseddin Yaman ‘dır .
-’Candar ‘ kelimesi de Türklerde uç beylerine verilen makamdır. Böylelikle Şemseddin Yaman Candar adını alıyor. -Anadolu Selçukluların zayıflaması , kardeşler arasında taht savaşı dolayısı ile Kılıç Arslan Kırım’dan döner. ilk Sinop’a, oradan da Kastamonu’ya geldiğinde Selçuklu Atabey’i olan Yavlak Arslan ’ı komutan tayin ederek kendisini de hükümdar ilan etti. Kılıç Arslan ‘nın hükümdarlığını ilan etmesi kardeşi II. Mesut 'u hakekete geçirdi. II. Mesut’un arkasında İlhanlılar vardı. Buna rağmen Kılıç Aslan kardeşini mağlup etti. Fakat İlhanlı destekli komutan Şemseddin Yaman birliği ile gelip , Kılıç Arslan’dan bölgeyi alıyor. Bunun üzerine İlhanlılar, Candar Şemseddin Yaman'ı Zonguldak’tan Kastamonu'ya kadar bölgenin valisi yapıyor. Böylelikle Candaroğlu Beyliği kurulmuş oluyor (1292) . Merkezi ise Eflani. Yani Zonguldak’ın eski ilçesi Eflani eski bir başkenttir.Zonguldak Moğol Toprağı Oldu mu ?
- İlhanlılar aslında Moğollardır. Moğol imparatorluğu parçalanınca; Batıya gelen Moğollar , Hülagü tarafından İlhanlı Devleti'ni kuruyor. Hülagü, Cengiz Han’ın torunudur. Babası Tuluy Han’dır. Anadolu Selçuklu Devleti zayıf düşünce, Moğollar Anadolu’da hakimiyet kuruyor. Yani bu durumda Zonguldak, belirli bir süreç içinde Moğol topraklarına katılmış oluyor. Ama İlhanlılar belirli bir süre sonra zayıflamış ve yok olmuştur. (1336 ). Anadolu ise tekrar Türklere kalmıştır. Böylelikle beylikler hakimiyetini daha da sağlamlaştırır. Candaroğlu Sinop’u da alarak Batı Karadeniz’in tamamını yönetmeye başlar. Artık Merkez Kastamonu’dur (Zonguldak’ta daha önce Çabanoğlu Beyliği var. Zonguldak’ın iç kısımları Candaroğlu Beyliğine geçiyor ve Çobanoğlu Beyliği yıkılıyor.)
100 sene sonra.
- Candaroğlu Beyliği’nin başında bulunan Celaleddin Bayezit Bey’in üç oğlu olur. Birinin adı II. Süleyman ,diğerinin adı İsfendiyar ve en küçüğü İskender’dir.- Celaleddin Bayezit Bey (Kötürüm Bayezit olarak da bilinir. Osmanlı Hükümdarı Yıldırım Bayezit ile karıştırılmasın ) henüz tahta iken oğlu İsfendiyar’ı Amasra’ya gönderir. En küçük oğlu İskender’i ise tahta çıkarmayı düşünür. Fakat büyük oğlu Süleyman'ı kendisini varis olarak görmektedir. Bunun üzerine II. Süleyman Paşa, kardeşi İskender’i öldürür. O sırada, Batı'da bulunan Osmanlı Devleti'nin başında I.Murat vardır. II. Süleyman Paşa kardeşini öldürdükten sonra I.Murat’a sığınır.
- II.Süleyman Paşa Osmanlı Devleti'nde geçirdiği yıllarında Padişah’tan Candaroğlu Beyliği tahtının varisinin kendisinin olduğunu ve kendine verilmesini ikna etmeye çalışıyordu. Halen Candaroğlu Beyliği'nin başında bulunan babası Celaleddin Bayezit’tan tahtın alınmasını istiyordu. I.Murat buna ikna oldu ve birlikleri ile Kastamonu’ya saldırdı. Böylelikle baba Celaleddin Bayezit tahtan indirildi, yerine II.Süleyman Paşa geçti.Buna karşılık II. Süleyman Paşa I. Kosova Savaşı‘na asker gönderdi.
- Her şey iyi giderken ; Osmanlı , beylikleri birer birer ortadan kaldırmaya başlayınca , II. Süleyman Paşa sıranın Candaroğlu’na geleceğini anladı.-II.Süleyman Paşa bunun üzerine Kadı Burhaneddin’den yardım istedi. Bu arada I. Murat ölmüş yerine Yıldırım Bayezit geçmiştir. Yıldırım Bayezit Kastamonu’ya saldırır. II:Süleyman Paşa’yı öldürür.
- Candaroğlu Beyliği’nin tek varisi İsfendiyar kalmıştır. İsfendiyar Ankara’ya yürüyen Timur ile görüşür. Ona destek verir. Yıldırım Bayezit Ankara’da yenilir. Ardından Fetret Dönemi başlar. Osmanlı’da kardeşler arasındaki taht savaşı sırasında ; İsfendiyar Bey , Mehmet Çelebi’ye destek verir. Mehmet Çelebi öldükten sonra yerine oğlu II.Murat geçer.
-II.Murat, Fatih Sultan Mehmet’in babasıdır.-II.Murat Safranbolu’ ve Eflani’yi almak için sefere çıkar. Bu arada Ereğli'de Bizans , Filyos ve Amasra’da ise Ceneviz hakimliği vardır. Osmanlı’nın deniz kuvveti olmadığı için kıyılardan uzak durmuştur. Zaten Cenevizlilerle anlaşma yaparak sadece kaleler Cenevizlilerde kalmak şartı ile bölgeyi onlarla ‘anlaşma yolu’ ile almıştır. Bu arada İsfendiyar Bey, Sinop’a kaçmıştır. (Cenevizliler bölgede güçsüz gibi gözükse de arkalarında Cenova Devleti vardır. Bu devlet İtalya’dan Yunanistan sahillerine, Mısır’dan Karadeniz sahillerine kadar bazı kaleleri yöneten bir ticaret devleti idi.)
-Osmanlı ile iyi geçinmek isteyen İsfendiyar Bey, torunu II.İbrahim’in kızı Hatice Halime’yi II. Murat’a verir. II.Murat ise iki kız kardeşini İsfendiyar Bey’e ve onun Oğlu Kasım Bey’e verir. Böylelikle Sinop’ta hükmünü sürdürür. Bu tarihten sonra Osmanlı , bölgeye ‘İsfendiyar’ adı verilmiştir. Candaroğulları’na ise İsfendiyaroğulları demeye başlamışlardır. Hatta Küre dağları bile bu tarihten sonra İsfendiyar dağları olarak isimlendirildi.
-İşte bu neden ile' İsfendiyar' bölge olarak Safranbolu ile Sinop arasıdır. Zonguldak bu sınıra katılmamalıdır. Candaroğlu Beyliği Zonguldak’ı ancak ilk döneminde himayeti altına almıştır.
20 Sene sonra
-1460’ta II.Murat’ın oğlu Fatih Sultan Mehmet’in Karadeniz Seferi sırasında bölge tamamen Osmanlı topraklarına katıldı. Böylece Candaroğlu Beyliği sona erdi
Hayati Yılmaz İle
Zonguldak Tarih
